Het wemelt van de wapens in Europa, Nederland kocht veel munitie

1. Europa importeert 47 procent meer wapens

De wapenimport in Europese landen is de afgelopen vijf jaar met bijna vijftig procent toegenomen. Voor Europese landen die lid zijn van de NAVO ligt dat percentage zelfs nog hoger: zij kochten 65 procent meer wapens. Het grootste deel van de wapens is afkomstig uit de Verenigde Staten.

De voornaamste drijfveer is de oorlog in Oekraïne. Zo bestelde Polen in de vier jaar voorafgaand aan de Russische invasie in Oekraïne in totaal 32 gevechtsvliegtuigen bij de Verenigde Staten. In de maanden na de invasie bestelde Polen onder meer 96 gevechtshelikopters, 48 gevechtsvliegtuigen en meer dan duizend tanks.

2. Enorme toename in Japan

Japan, een land dat zich al sinds de Tweede Wereldoorlog tijdens internationale conflicten zoveel mogelijk afzijdig houdt, importeerde 171 procent meer wapens dan vijf jaar geleden. Dat heeft volgens de onderzoekers vooral te maken met de toegenomen militaire dreiging van (bijna-)buurlanden China en Noord-Korea.

Zo ging afgelopen najaar in Japan enkele malen het luchtalarm af omdat er een Noord-Koreaanse raket door het luchtruim vloog. Noord-Korea voert oefeningen uit met langeafstandsraketten die dan over Japan heenvliegen en in de Stille Oceaan eindigen. Om diezelfde reden investeerde ook Zuid-Korea de afgelopen jaren flink in nieuwe wapens.

Tegelijkertijd dreigt China al enige tijd Taiwan binnen te vallen. Japan en China hebben bovendien ruzie over kleine eilandjes nabij Taiwan. Die vallen momenteel onder Japans bestuur, maar Peking claimt dat de eilandjes van China zijn. Ook zouden er boven Japan al meermaals Chinese spionagebalonnen gesignaleerd zijn. 

3. Nederland importeert drie keer zoveel wapens

De Nederlandse import van wapens is de afgelopen jaren verdrievoudigd. Ons land neemt wereldwijd plek 17 in op de lijst van grootste wapenimporteurs. "Dat is eigenlijk niet zo gek", zegt Patrick Bolder, defensiespecialist van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS). "Al is een verdrievoudiging wel erg veel."

Welke bedrijven vooral profiteren van al die koopwoede, zie je in onderstaande video:

Volgens Bolder gaat het in Nederland vooral om munitie. "Munitie bederft. Als je het te lang bewaart, is het niet meer bruikbaar." Dus kocht Nederland er flink wat van in. Want we hadden niet veel. "Vijf jaar geleden geloofden we nog in wereldvrede, en was het dus logisch om die voorraad laag te houden. Maar dat is nu wel anders."

Een andere belangrijke factor zijn de wapenleveranties die Nederland aan Oekraïne heeft gedaan. "Dan moet je je eigen voorraden ook weer aanvullen", zegt Bolder.

4. Rusland exporteert minder, VS juist meer

Rusland blijft de één-na-grootste wapenexporteur ter wereld, maar exporteert wel fors minder dan vijf jaar geleden. Ook dat is ter verklaren door de oorlog in Oekraïne: Rusland heeft de wapens zelf hard nodig. Wel nam de Russische wapenexport naar China met bijna veertig procent toe.

De allergrootste wapenexporteur blijft de Verenigde Staten. Zij zijn nu verantwoordelijk voor veertig procent van de wereldwijde wapenexport, dat is zeven procent meer dan vijf jaar geleden. Opvallend is dat bijna veertig procent naar het Midden-Oosten gaat, met Saudi-Arabië als grootste afnemer. Dat zou erop gericht zijn om de invloed van Iran in de regio te beperken. 

5. Frankrijk twee-na-grootste wapenexporteur

Misschien een opvallend land hoog in de exportlijst: Frankrijk. Dat land exporteert inmiddels 44 procent meer wapens dan vijf jaar geleden, en is daarmee na de VS en Rusland de grootste wapenexporteur ter wereld. De wapens gingen vooral naar Azië, Oceanië en het Midden-Oosten.

"Frankrijk heeft altijd een zeer omvangrijke wapenindustrie gehad", zegt Bolder. "Dat komt omdat Frankrijk altijd een autonome positie heeft willen hebben, met zo min mogelijk afhankelijkheid van de Verenigde Staten. Ze zijn jarenlang niet volledig lid geweest van de NAVO. Dan moet je wel je eigen wapenindustrie hebben."

Volgens Bolder zijn de Fransen 'van alle markten thuis': "Ze maken tanks, geweren, luchtafweersystemen, schepen. Maar denk ook aan grote Franse bedrijven als Airbus, dat ook militaire vliegtuigen produceert."

6. Kleinere invloed Verenigd Koninkrijk

De invloed van het Verenigd Koninkrijk in de wapenexport is de afgelopen jaren flink afgenomen. Het VK exporteert 35 procent minder wapens dan vijf jaar geleden. Enerzijds komt dat door de Brexit: de Britten leveren minder wapens aan de Europese Unie. Een andere factor is Saoedi-Arabië. Het VK leverde jarenlang wapens aan Saoedi-Arabië, maar nieuwe overeenkomsten kwamen de afgelopen jaren niet rond.

7. Qatar twee-na-grootste wapenimporteur

Het piepkleine Qatar is, na India en Saudi-Arabië, de grootste wapenimporteur ter wereld. Qatar importeert ruim drie keer zoveel wapens als vijf jaar geleden. De wapens komen vooral uit de Verenigde Staten (42 procent), Frankrijk (29 procent) en Italië (veertien procent). 

"Qatar is ook met de buurlanden in de Arabische wereld niet altijd beste vrienden geweest", verklaart Bolder. "Ze hebben altijd een beetje op zichzelf gestaan." Andere landen om Qatar heen, zoals Saoedi-Arabië, kopen ook veel wapens. "Als je geïsoleerd bent, zoals Qatar, moet je jezelf dan bewapenen."

8. Iran plaatste eerste grote bestelling sinds jaren '90

Al sinds de jaren '90 importeert Iran nauwelijks wapens. Ook de afgelopen vijf jaar was er nagenoeg geen wapenimport in Iran. Maar in 2022 bestelde Iran 24 gevechtsvliegtuigen bij Rusland, de eerste grote bestelling sinds 1993. 

Dat Iran weinig importeert, komt volgens Bolder vooral door Westerse sancties. "Maar ze hebben zelf ook een hele grote wapenindustrie. Iran is heel goed in het namaken van wapens. Dat komt omdat ze een hoogopgeleide bevolking hebben."

Zo kreeg Iran in Oekraïne gebruikte Amerikaanse antitankwapens opgestuurd door Rusland. "Die halen ze dan helemaal uit elkaar en bestuderen hoe het werkt. En dan maken ze het na."