We komen maar niet af van Poetins gas: 'Zorgelijk en onwenselijk'
De Nederlandse regering wil dolgraag volledig af van Russisch gas. Maar dat blijkt lastiger dan gedacht. Nederland importeerde vorig jaar zelfs een stuk meer vloeibaar gas (LNG) uit Rusland. Dat geldt ook voor de EU als geheel.
Niet één, maar twee schepen per maand. De hoeveelheid vloeibaar gas die vanuit Rusland naar de Rotterdamse haven wordt verscheept, is in het afgelopen half jaar verdubbeld.
De totale import van Russisch gas is zo vorig jaar opgelopen tot 1,7 miljard kuub gas. Het jaar ervoor was dat nog 1 miljard kuub. Dat blijkt uit cijfers die RTL Z heeft opgevraagd bij het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Minister Sophie Hermans (VVD) noemde deze ontwikkeling onlangs in een Kamerbrief 'zorgelijk en onwenselijk'.
Over heel 2024 kwamen in totaal achttien speciale LNG-tankers aan bij de Gate-terminal in de haven van Rotterdam. Die terminal is in handen van overheidsbedrijf Gasunie en tankopslagbedrijf Vopak. Een scheepslading van een tanker bevat zo'n 170.000 kubieke meter vloeibaar gas, dat wordt gebruikt voor verwarming, de industrie en het opwekken van elektriciteit.
EU-import stijgt ook
Sinds Rusland Oekraïne in februari 2022 binnenviel, levert Rusland veel minder gas aan Europa. In eerste instantie draaide de Russische president Poetin de gaskraan deels dicht om zo de gasprijs op te drijven. Waarna grote Europese afnemers zoals Duitsland de import van Russisch gas versneld afbouwden.
Maar volledig afkicken van Russisch gas, blijkt in de praktijk maar moeilijk. Zeker als het gaat om LNG.
Meer LNG uit Rusland
Afgelopen jaar steeg de EU-import van LNG zelfs met 12 procent, blijkt uit onderzoek van het Finse Centre for Research on Energy and Clean Air (CREA). "Omdat de EU in totaal wel minder LNG importeerde in 2024, steeg zo het aandeel van Rusland van 16 procent naar 20 procent", zegt Rusland-analist Vaibhav Raghunandan van CREA.
Naast LNG stroomt ook nog aardgas door pijpleidingen van Rusland naar Europa. Drie van de vier grote gaspijpleidingen zijn vanwege de oorlog stilgelegd (Nord Stream, Jamal, en sinds 1 januari van dit jaar ook de pijpleiding die dwars door Oekraïne loopt). Wel vloeit via een pijpleiding door de Zwarte Zee nog gas naar Turkije, Bulgarije en de rest van de Balkan.
In totaal importeerden de EU-landen vorig jaar 46,7 miljard kubieke meter aardgas uit Rusland, 23 procent meer dan het jaar ervoor, zegt Raghunandan. Daarmee is Rusland volgens de Brusselse denktank Bruegel nog altijd goed voor zo'n 15 procent van al het gas dat de EU importeert. Dat aandeel lag voor 2022 op zo'n 40 procent.
De top vijf EU-landen die vorig jaar Russisch gas importeerden waren Italië, Hongarije, Frankrijk, Spanje en Oostenrijk.
Geen sancties, wel contracten
Dat het volledig afstappen van Russisch gas moeilijk blijkt, heeft meerdere redenen. Ten eerste: het mag voorlopig nog gewoon. Er gelden (in tegenstelling tot olie en kolen) geen sancties op de import van gas uit Rusland. Wel is sinds juni een verbod van kracht op de doorvoer van Russisch LNG naar landen buiten de EU.
Daarnaast gaat het in de praktijk om contracten die voor de langere termijn zijn afgesloten tussen private bedrijven. Wat betreft Nederland is dit het Franse energiebedrijf TotalEnergies, dat sinds 2018 vloeibaar aardgas importeert uit Rusland vanuit het Jamal-gasveld in Siberië naar Rotterdam.
TotalEnergies zegt dit LNG-contract met het Russische bedrijf Novatek niet eenzijdig te kunnen opzeggen, zo liet het bedrijf vorig jaar weten aan RTL Z. Het contract loopt volgens financieel persbureau Bloomberg nog tot 2032.
"Omdat er geen Europese sancties zijn, heeft Nederland geen instrument dit te verbieden", zegt een woordvoerder van minister Hermans . "We hebben wel al een beroep gedaan op deze partijen om dit af te bouwen, maar daar is vooralsnog geen gehoor aan gegeven."
Nederland heeft sinds september 2022 ook een nieuwe LNG-terminal in de Eemshaven aangelegd, maar daar komt op voorwaarde van het ministerie geen Russisch gas aan.
Gasprijs doet pijn
Tot slot is er de gasprijs die Europa veel pijn heeft gedaan. Mocht Nederland en de rest van Europa stoppen met LNG, dan stijgt de gasprijs voor huishoudens en bedrijven. De EU kiest er daarom voor om geleidelijk af te bouwen en zegt in 2027 volledig onafhankelijk te willen zijn van Russisch gas, olie en kolen.
"De huidige EU-sancties tegen Rusland zijn een compromis", zegt energie-analist Jilles van den Beukel van de geopolitieke denktank HCSS. "De EU wil Rusland zo veel mogelijk pijn doen, maar zelf zo min mogelijk pijn lijden. Het gevolg is veel sancties op olie, maar heel weinig op gas. Dat is een afweging."
Doordat nu veel minder Russisch gas door pijpleidingen naar Europa stroomt, is de gasmarkt een stuk krapper geworden. "Met veel hogere prijzen", zegt Van den Beukel. "De groothandelsprijs voor gas is grofweg verdubbeld vergeleken met de periode 2015-2020, voor de Russische invasie van Oekraïne."
Het gevolg daarvan is wel dat Europa zo voorlopig de oorlogskas van het Poetin-regime blijft spekken. Volgens CREA hebben de EU-landen sinds het begin van de invasie voor 207,5 miljard euro aan olie en gas van Rusland gekocht.
Vorig jaar bleek dat de Russische economie was gegroeid, ondanks de Westerse sancties:
Volgende verslaving?
Ondertussen verschuift de Europese afhankelijkheid naar andere landen. Zo importeert de EU inmiddels het gros van zijn LNG uit de Verenigde Staten. Onlangs bleek dat dit Amerikaanse LNG nog minder duurzaam is. Bij de winning en het vervoer lekken grote hoeveelheden methaan weg - een broeikasgas dat veel klimaatschade veroorzaakt.