Gebruikers bezorgd om politieke koers techbedrijven: 'Het wordt alleen maar erger'
Veel Nederlanders maken zich zorgen over de manier waarop grote techbedrijven als Facebook en X hun regels en algoritmes aanpassen. Dat doen ze ogenschijnlijk om de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump te vriend te houden. Kritische gebruikers gaan op zoek naar alternatieven: "Ik wil niet politiek beïnvloed worden."
Ze zaten maandag prominent vooraan tijdens de inauguratie van Donald Trump: de bazen van grote techbedrijven als Facebook, Amazon en X. Een van hen was Mark Zuckerberg, de oprichter en CEO van Meta, het bedrijf achter Facebook, Instagram en WhatsApp.
Zuckerberg maakte begin deze maand in een video bekend dat Meta stopt met het op feiten controleren van berichten. Tot voor kort controleerden zogenoemde factcheckers, onder wie ervaren journalisten, of berichten van grote accounts op Facebook en Instagram klopten.
Vrijheid van meningsuiting
Volgens Zuckerberg beperkten de feitenchecks de vrijheid van meningsuiting op de platformen. "Factcheckers zijn gewoon te politiek bevooroordeeld, en hebben meer vertrouwen vernietigd dan gecreëerd", zei hij.
Volgens critici is de stap van Meta een opzichtige toenaderingspoging tot Donald Trump, die het vaak niet zo nauw neemt met de feiten. Behalve Zuckerberg zijn ook Jeff Bezos van Amazon en Elon Musk van onder meer X vaak in de nabijheid van Trump te vinden. Musk, de rijkste man ter wereld, heeft zelfs een positie in de nieuwe politieke staf van Trump bemachtigd, als leider van het nieuwe departement voor overheidsefficiëntie (DOGE).
Deze steenrijke techbazen waren er bij toen Trump maandag werd geinaugureerd:
Ook op X is sinds de overname door Musk, in 2022, veel veranderd. Niet alleen de naam is veranderd (het platform heette tot 2023 Twitter), maar ook de content die mensen te zien krijgen. De algoritmes van X schotelen gebruikers veel content van conservatieve accounts voor, ook als je die helemaal niet volgt.
Van de huidige gebruikers van X in Nederland zegt 53 procent dat de sfeer op het platform het afgelopen jaar is verslechterd, blijkt uit een peiling onder het RTL Nieuwspanel. Van de huidige gebruikers in het panel zegt 19 procent te overwegen om het X-account op te zeggen vanwege de uitspraken en rol van Elon Musk.
Ook zijn veel mensen bezorgd over de Meta-platformen. 52 procent van hen zegt zich heel veel of redelijk wat zorgen te maken over het besluit van Meta om te stoppen met factcheckers.
'Veranderingen al gaande'
De zorgen die gebruikers van de techplatforms hebben zijn terecht, zegt Marleen Stikker van Waag Futurelab, een stichting die een kritische blik op technologie werpt. "De mensen die de grote techplatforms in handen hebben, kunnen voor een groot deel het publieke debat bepalen", zegt zij. "De veranderingen die Zuckerberg eerder aankondigde worden ook echt doorgevoerd, en op X wordt al enorm gemanipuleerd. Dus de veranderingen zijn echt al gaande."
Irene Salverda is een van die kritische gebruikers die sinds de veranderingen van afgelopen tijd kijkt naar alternatieven. "Ik gebruikte vooral Facebook en Instagram heel veel. Ik ben daar deze week mee gestopt, maar vond het wel een lastige keuze. Ik heb er even over nagedacht, maar ik kreeg er een toenemend slecht gevoel bij", vertelt ze.
Irene merkte al langer dat de algoritmes op social media veranderen. "De afgelopen jaren merkte ik dat ik me steeds meer ergerde aan wat ik te zien kreeg. Ik kreeg vaker dan ik zou willen allemaal suggesties, bijvoorbeeld voor Instagram-accounts die ik zou moeten volgen. Dat werd niet prettig, en wordt waarschijnlijk alleen maar erger. En ik wil al helemaal niet politiek beïnvloed worden door wat ik op social media zie."
Terug naar e-mail
Omdat ze veel vrienden heeft in het buitenland, met wie ze vooral via social media contact heeft, was de keuze om te stoppen niet makkelijk. "Ik gebruikte Facebook en Instagram vooral om bijvoorbeeld foto's van de kinderen uit te wisselen met vrienden in de VS en Canada, daar heb ik lang gestudeerd. Ik heb contact met hen gezocht en verteld dat ik ermee ging stoppen. Nu heb ik hun e-mailadressen en ga ik het zo doen."
Volgens Marleen Stikker zijn er genoeg alternatieven voor de platforms van de grote techbedrijven. Zo stappen veel gebruikers van X over op BlueSky en Mastodon, en ruilen WhatsApp-gebruikers hun app in voor Signal. Voor Instagram bestaat sinds kort het alternatieve Pixelfed.
"Om overstappen aantrekkelijk te maken, moeten er voldoende mensen op zo'n platform aanwezig zijn: dat heet het netwerkeffect", zegt Stikker. "Dan heb je een doorbraak. Dat heb je nu rondom Signal. Met BlueSky en Mastodon zie je dat inmiddels ook gebeuren. En met Pixelfed begint het ook te komen."
Toch is van WhatsApp afstappen voor Irene nu nog een brug te ver. "Daarbij vind ik het ingewikkelder om een goed alternatief te vinden, omdat bijna iedereen erop zit. Voor mij is de belangrijkste reden om op WhatsApp te blijven dat ik er niet word beïnvloed met advertenties", zegt ze. "Dat vind ik zo vervelend aan Instagram en Facebook. Meta gebruikt wel mijn data via WhatsApp, maar daar ben ik minder bang voor. Het is vooral de mogelijke blootstelling aan propaganda waar ik me zorgen over maak."
Over de invloed van social media op het tienerbrein maakten we onderstaande video: