Dit zijn de drie fases van het vredesplan tussen Israël en Hamas

Het plan moet vandaag nog worden goedgekeurd door de Israëlische regering. President Joe Biden heeft maandenlang geprobeerd het voorstel rond te krijgen. Maar met het aantreden van Donald Trump volgende week, lijkt dit voor zowel Hamas als Israël het juiste moment voor een wapenstilstand.

Belang voor beide partijen groot

Peter Malcontent, expert in het Israëlisch-Palestijnse conflict van de Universiteit Utrecht, zegt: "Als het bestand mislukt, zitten ze vast aan de regering van Trump, die al eerder heeft gezegd: als er geen akkoord is, breekt de hel los in het Midden-Oosten. Dat heeft voor Hamas alleen maar nadelen. Zij kunnen militair gezien nu al bijna niets meer. Hamas ligt militair voor apegapen."

Maar ook aan de Israëlische kant is er sprake van oorlogsmoeheid: "Israël heeft Hamas militair zo goed als verslagen, maar helemaal uitroeien lukt toch nooit. Hun prioriteit ligt nu bij het vrijlaten van de gijzelaars."

Eerste fase

De verhoudingen tussen de partijen zijn zo slecht dat de wapenstilstand in drie fases wordt verdeeld, zegt Malcontent. "Er is eigenlijk geen relatie. Er in één keer uitkomen gaat niet lukken." 

Gedurende de eerste fase zal Israël zich stapsgewijs terugtrekken uit de dichtbevolkte gebieden van Gaza. Malcontent: "Om te beginnen met de steden."

Daarnaast zal Israël zich ook terugtrekken uit de beruchte Philadelphi-corridor. Het is de bufferzone langs de grens tussen Gaza en Egypte. Via dit stuk grond smokkelt Hamas wapens en geld. Het is een belangrijk knelpunt voor Israël, zegt Malcontent: "Israël wil daar eigenlijk niet weg. Want via deze corridor worden er wapens voor Hamas vervoerd. Maar blijkbaar liggen er nu voldoende garanties dat ze in het laatste deel van fase 1 ook daar weg zullen gaan."

Hier is te zien waar de belangrijke Philadelphi-corridor ligt.

In de eerste fase zullen er ook Israëlische gijzelaars worden vrijgelaten. Het is onduidelijk hoeveel gijzelaars er nog worden vastgehouden door Hamas, maar naar schatting ligt het aantal rond de honderd. Een derde van hen zou zijn overleden.

Er zullen eerst 33 kwetsbare Israëlische gijzelaars worden vrijgelaten, onder wie vrouwen, kinderen, gewonden en 50-plussers. Deze vrijlatingen zullen geleidelijk plaatsvinden: elke week worden er een paar gijzelaars vrijgelaten. Mannelijke soldaten of mannen onder de 50 worden naar verwachting pas in een tweede fase vrijgelaten.

Israëlische gijzelaars in ruil voor Palestijnse gevangenen

In ruil voor elke Israëlische burgergijzelaar laat Israël dertig Palestijnse gevangenen vrij, en voor elke gevangengenomen vrouwelijke soldaat vijftig Palestijnen. Correspondent Olaf Koens zegt: "Israël heeft heel veel mensen gearresteerd, om later weer vrij te laten. Het is een onderhandelingstactiek, zodat ze nu meer Palestijnse gevangenen kunnen uitruilen."

Malcontent beaamt dit: "Op deze manier maak je de partijen van elkaar afhankelijk. 'Tit for tat', zoals de Engelsen zeggen. Jij laat gijzelaars vrij, in ruil daarvoor laat Hamas iets terug. Dit moet ervoor zorgen dat fase 1 overgaat naar fase 2 en uiteindelijk een definitieve wapenstilstand bereikt wordt."

Hulpgoederen richting Gaza

Een ander onderdeel van de wapenstilstand is humanitaire hulp. Er zullen hulpgoederen richting Gaza worden gestuurd, om te beginnen met zeshonderd vrachtwagens. Koens zegt hierover: "Gaza is hermetisch afgesloten door Israël. Er komt geen eten meer binnen. Meer dan 2 miljoen mensen moeten worden gevoed, dus er zijn veel vrachtwagens nodig. UNICEF heeft gezegd dat er eigenlijk achthonderd tot duizend vrachtwagens per dag nodig zijn."

Ook mogen Palestijnen terug naar het noorden van Gaza. Malcontent zegt: "De bevolking mag terugkeren naar wat er nog rest. Tegelijkertijd ligt er grote druk op internationale hulporganisaties. Het moet er leefbaar worden, maar het is duidelijk dat niet alles naar normaal zal terugkeren."

Tweede fase

Op de 16de dag van fase 1 beginnen de onderhandelingen voor de volgende fase. Dan moeten de overige gijzelaars worden vrijgelaten en moet het Israëlische leger zich verder terugtrekken uit de Gazastrook.

Dan zullen ook militairen vrijgelaten moeten worden, zegt Koens: "Zeker Hamas, maar ook Israël, zien niet alle gijzelaars als gelijkwaardig. Sommige van de gegijzelden waren militairen, dan word je anders behandeld dan burgers."

Dat er in de tweede fase opnieuw gijzelaars worden vrijgelaten, zorgt voor zowel Israël als Hamas voor een vangnet, aldus Malcontent: "Stel dat vanaf zondag beetje bij beetje de eerste gijzelaars vrijkomen. En ze onderhandelen daarna voor een definitieve wapenstilstand, maar Netanyahu besluit toch door te willen vechten. Dan moet hij aan zijn eigen bevolking uitleggen waarom de levens van de eerste dertig gijzelaars belangrijker zijn dan de overige dertig die nog in handen zijn van Hamas."

Er zijn nog geen concrete afspraken gemaakt over het moment waarop de lichamen van de overleden dertig gijzelaars zullen worden teruggegeven.

Derde en lastigste fase

In de laatste en moeilijkste fase wordt gekeken naar hoe de heropbouw van de Gazastrook kan worden gestart en wie de regio op lange termijn zal besturen.

Volgens Koens zal er moeten worden gestreefd naar duurzame vrede: "Een permanentere oplossing, een tweestatenoplossing. Alleen, Israël wil geen tweestatenoplossing. Het blijft voor Gaza dus belangrijk dat de rest van de wereld druk blijft uitoefenen. De bestaanszekerheid van de Palestijnen moet gegarandeerd worden. Of Israël dat zal accepteren, is nog maar de vraag. Het is een kwestie van eerst zien, dan geloven."

Eerst zal moeten blijken of beide partijen zich aan dit voorstel zullen houden. Als een van de partijen zich niet aan het akkoord houdt, zal het bestand klappen. Onder toezicht van de bemiddelende landen zoals Qatar, Egypte en de Verenigde Staten, zal er geprobeerd worden dat te voorkomen.