'Vallen hier straks ook bommen?', zo ga je om met kind dat oorlog vreest
Een bom op haar huis, doodgeschoten worden. Het zijn angsten van een 11-jarig meisje. Ze is bang geworden door alles wat ze ziet gebeuren op het wereldtoneel. En ze is niet de enige, weten ze bij De Kindertelefoon. Hoe beantwoord je als ouder de vraag waarop je zelf het antwoord niet zeker weet: 'Komt de oorlog ook naar Nederland?'
'Het gevaar komt op ons af in hoge snelheid. Wat er in Oekraïne gebeurt, kan hier ook gebeuren. We moeten voorbereid zijn op omgaan met gevaar.'
Half december sprak NAVO-baas Mark Rutte tijdens een inmiddels veelbesproken toespraak deze woorden. In sommige kinderhoofden galmen ze nog altijd na.
Angstig wakker
Zo ligt een jongen sindsdien 's nachts piekerend wakker, schreef een van zijn ouders onlangs in een anoniem Facebookbericht in een groep over het opvoeden van tieners.
Grote vraag in de post: hoe stel ik mijn kind gerust?
Andere ouders worstelen daar ook mee, blijkt uit de reacties onder het bericht. Michelle Wilhelm (42) bijvoorbeeld, heeft een 11-jarige dochter die bang voor oorlog is, zéker sinds Ruttes toespraak.
Michelle vertelt aan RTL Nieuws: "In de klas kijken ze het Jeugdjournaal. Wat mijn dochter daar ziet, neemt ze mee naar huis. Ze is bang voor een bom op ons huis en om doodgeschoten te worden."
Niet over praten
Michelles 16-jarige zoon wil juist het leger in en praat graag over oorlog. "Mijn dochter wordt dan direct boos. Ze wil er niks over horen."
Dus zweeg Michelle. "Tot ik laatst onder dat Facebookbericht las dat ouders een noodpakket in huis hadden en dat hun kind daar rustiger van werd. Toen dacht ik: misschien heb ik het wel verkeerd aangepakt."
Ze vertelde haar dochter daarna dat oorlog lang niet altijd betekent: er valt een bom op je huis en iedereen gaat dood. "Maar dat we in de toekomst misschien weleens zonder stroom of water zouden kunnen komen te zitten. "
Samen legden ze een waterflessenvoorraad aan en bespraken ze waar de warme dekens en de blikjes proviand liggen. "Het geeft haar merkbaar rust. Nu wil ze nog een zaklamp en een radio. Als dat haar helpt, dan doen we dat."
Welk rampscenario?
Als je gedragsveranderingen ziet – wakker liggen, piekeren – of kinderen stellen zelf vragen over oorlog, dan is het moment voor een gesprek daar. Dat zegt kinder- en jeugdpsycholoog Marijke Uithol, die angst als expertise heeft.
"Ontdek wat het rampscenario van je kind is", adviseert ze. "Is dat een bom op het huis? Benoem dan eerst dat op dit moment iedereen thuis helemaal veilig is."
Lieg echter nooit over de toekomst. "Zeg bijvoorbeeld: ik zie dat jij je zorgen maakt dat hier ook oorlog komt. En weet je, dat zou kunnen. Maar denk jij dat het ook echt gaat gebeuren? Dat weten we eigenlijk helemaal niet zo zeker, hè?"
Nooit wegwuiven
Zo zakt de spanning en bestaat ruimte voor het idee dat er meer mogelijke uitkomsten zijn dan alleen het rampscenario. Misschien komt er geen oorlog, misschien valt enkel de stroom ooit uit.
Dat is iets anders dan angsten wegwuiven, benadrukt Uithol. Sterker nog: "Als je de gedachte aan oorlog zelf ook spannend vindt, zeg dat dan eerlijk. Deel dat jij ook het allerliefste zeker zou willen weten dat het hier nooit gebeurt. "
Nina (achternaam om privacyredenen weggelaten) is vrijwilliger bij De Kindertelefoon. Zij formuleert het zo: "Een kind wil de bevestiging dat 'ie niet raar is, niet de enige die bang en onzeker is. Die behoefte is universeel."
Nina spreekt, in de chat of aan de telefoon, regelmatig kinderen die bang voor oorlog zijn. "Ik luister dan naar hun verhaal, help ze hun gedachten te structuren en zelf te ontdekken wat ze precies nodig hebben."
Kinderen zijn veerkrachtig
Opmerkelijk vaak hebben kinderen die ze spreekt het idee dat hun ouders hun gevoel wegwuiven of bagatelliseren. "Daar hebben we het dan over: waarom zouden je ouders dat doen? Hoe zou het zijn om ze te vragen of ze oorlog zelf misschien ook een lastig onderwerp vinden?"
Kinderen zien net als wij óók hartverscheurende beelden uit Oekraïne, uit Gaza. Ze weten erg goed wat er zoal speelt in de wereld, merkt Nina.
Het raakt haar soms om de onzekerheid te zien die wereldproblemen ook bij hen kunnen oproepen. "Was die spannende spreekbeurt van morgen maar het enige waar jij je zorgen over hoefde te maken, denk ik weleens."
Anderzijds: "Kinderen zijn ongelooflijk veerkrachtig. Ze verdienen het om serieus genomen te worden, dat kunnen ze echt aan."
Precies om die reden luistert Femke Wester, ook een moeder die meepraatte op Facebook, naar haar 17-jarige zoon als hij zich het lot van de wereld aantrekt.
"De oorlog van Poetin, maar ook de herverkiezing van Trump en de rol van Elon Musk. Hij vraagt dan: hoe kan dit? Hoe moet dit nou allemaal verder?"
Tegengif
Zekerheid kan Femke niet bieden: "Ik kan hem niet beloven: alles komt goed, schatje. Dat doe ik dus ook niet. Maar ik hoorde ooit iemand zeggen: kijk tijdens een ramp vooral ook naar de hulpverleners. Laat je niet omverblazen maar kijk naar mensen die zich inspannen."
Die gedachte – zie altijd ook de lichtpuntjes – troost Femke en haar zoon. Zelf ook het goede doen, al is het maar op microniveau, is volgens deze moeder een effectief tegengif tegen bezorgdheid die je overspoelt.
"Maak iemand aan het lachen, doe eens boodschappen voor de buurvrouw. Zorg voor je dieren, de mensen om je heen en voor jezelf."
In dit artikel las je hoe een Nederlands meisje bang is dat er ooit een bom op haar huis valt. Voor de jonge Libanese Ivana was dit de realiteit. In deze video zie je hoe de dreumes eerder zwaargewond raakte toen een Israëlische raket insloeg in haar straat.