Steeds meer Nederlanders bang voor explosies in eigen straat: 'Al mijn vertrouwen weg'

Het aantal aanslagen met explosieven in Nederland neemt sinds enkele jaren sterk toe. In 2023 was sprake van een verdubbeling (901) ten opzichte van het jaar ervoor (439) en ook vorig jaar waren er meer dan 1000 aanslagen met explosieven. Bij de meeste incidenten gaat het om aanslagen op woningen. Ze vinden volgens de politie vooral plaats in grote steden, maar ze komen ook steeds meer in kleinere gemeenten voor. 

Recordaantal meldingen

Eind december vorig jaar telde Meld Misdaad Anoniem ook een recordaantal van 540 meldingen over illegaal vuurwerk. Een indicatie dat steeds meer mensen bang zijn voor explosies. Slachtofferhulp Nederland merkt dat ook.

Woordvoerder Roy Heerkens stelt dat er steeds vaker contact wordt opgenomen met de organisatie door omwonenden van plekken waar explosies zijn geweest. "Het lijkt niet meer alleen een probleem te zijn van de grote steden, maar van heel Nederland. De explosies kunnen overal gebeuren, ook in het oosten en noorden van het land zie je meer explosies."

Bij de kapperszaak van Adam* zijn vorig jaar drie explosies geweest. De eerste vond plaats op 18 juni, de tweede volgde op 3 augustus en de derde op 22 augustus. Na de eerste explosie werd een verdachte kort aangehouden, maar door gebrek aan bewijs kon de politie hem niet langer vasthouden.

Kapperszaak dicht

"Na de eerste explosie zijn we twee weken dicht geweest", vertelt de vrouw van Adam aan RTL Nieuws. "We waren enorm geschrokken. Na die twee weken werd ons verteld dat de zaak drie maanden moest sluiten, omdat de politie nog steeds niet wist wie er achter de explosie zat en omdat de dreiging van een nieuwe explosie er ook was."

Voor Adam en zijn vrouw viel die beslissing zwaar, mede omdat de kapperszaak hun enige inkomstenbron is. Na vijf weken hebben ze opnieuw met de politie gesproken en is besloten dat de kapperszaak weer open mocht. Vlak daarna vond de tweede explosie op 3 augustus plaats. De explosie gebeurde 's nachts en er waren geen camerabeelden van. Ondertussen werden Adam en zijn vrouw steeds angstiger. "Het leek wel alsof iemand het op ons gemunt had, maar waarom wisten we en weten we niet."

Na de tweede explosie besloten Adam en zijn vrouw camera's buiten de zaak op te hangen, uit angst voor weer een explosie. Die angst kwam uiteindelijk een paar weken later opnieuw uit. De derde explosie stond dit keer wél op camera. Hieronder zijn daar de beelden van te zien:

Omdat er inmiddels drie aanslagen zijn geweest op de kapperszaak, werd besloten om deze keer het bedrijf voor drie maanden te sluiten zonder dat er bezwaar tegen gemaakt kon worden. De politie Den Haag doet momenteel nog onderzoek naar het motief van de explosies bij de kapperszaak en wie erachter zit. Tot op heden is er nog niemand opgepakt, wel houdt het de gemoederen in de buurt bezig.

"We voelden ons hopeloos. We weten niet waarom de explosies plaatsvinden, de politie heeft nog geen verdachte op het spoor, ondanks de camerabeelden, en ondertussen zitten wij nog dagelijks te stressen en zijn we in angst. Angst voor wéér een aanslag, angst dat het een keer écht misgaat en dat er een dode bij valt."

Adam en zijn gezin zijn nog dagelijks bezig met de explosies. Afgelopen jaarwisseling hebben ze de nacht doorgebracht in de kapperszaak, omdat ze bang waren dat hun zaak opnieuw doelwit zou worden van een explosie door vuurwerk. "Je verliest al je vertrouwen, ook in je omgeving. Bij iedere klant die nu bij ons de zaak binnenkomt, vragen we ons af of ze ons misschien in de gaten houden."

Veilige plek is aangetast

Roy Heerkens van Slachtofferhulp Nederland zegt dat de impact van de stijging van de explosies voor veel stress zorgt. "Je huis, je veilige plek is aangetast. Dat raakt mensen enorm. Zeker als ze tijdelijk uit huis moeten omdat de ramen eruit liggen of omdat er andere beschadigingen zijn. Dat doet iets met je basisgevoel van veiligheid en rust." De stressreacties die daarop volgen zijn heel wisselend. Sommige mensen kunnen minder goed slapen, schrikken snel van hard geluid, hebben een korter lontje of een verminderde eetlust.

In het geval dat mensen hun eigen huis niet in kunnen, is er sprake van een uitgestelde verwerking van de gebeurtenis. "Je moet eerst weer een goede (al dan niet tijdelijke) plek hebben om aan verwerken toe te komen", zegt Heerkens. 

"Maar zelfs mensen die al terug kunnen naar hun huis, zitten nog steeds in een chaotische situatie, letterlijk in de buurt van de plek waar nog altijd puin wordt geruimd en waar veel politie en pers aanwezig zijn. Wat we terughoren is dat slachtoffers vinden dat het lang duurt en er nog veel onduidelijk is. Dat leidt soms tot frustratie en boosheid. Mensen zijn op."

Dreiging blijft terugkomen

Slachtofferhulp Nederland ondersteunt volgens Heerkens duizenden mensen die zich zorgen maken over de dreiging van explosies. "Dit is ook anders dan bijvoorbeeld getuige zijn van een steekpartij. Doordat de dreiging van een explosie steeds terug blijft komen als er nog niemand is opgepakt, blijven de stressreacties ook langer aanhouden."  

Dat mensen zich zorgen maken, blijkt ook uit een peiling van het RTL Nieuwspanel. Daarin is mensen gevraagd of ze bang zijn voor een explosie bij hen in de buurt en of ze eventuele maatregelen hebben genomen. 

Extra alertheid

"We zien dat het stijgende aantal aanslagen met explosieven ervoor zorgt dat veel mensen zich minder veilig voelen in hun eigen straat of buurt", vertelt Gijs Rademaker, opiniepeiler van RTL Nieuws. "In de vier grootste steden geeft een kwart van de mensen aan dat ze in hun wijk een explosie meemaakten, landelijk is dat zo'n 7 procent. Zo’n gebeurtenis zet mensen vaak op scherp." 29 procent van de leden van het RTL Nieuwspanel geeft aan zich redelijk tot veel zorgen te maken over zijn/haar eigen situatie, door aanslagen met explosieven. Ruim één op de vijf mensen (22 procent) is extra alert, of sluit bijvoorbeeld deuren en hekken extra af.

"We krijgen reacties binnen van mensen die in hun eigen straat of buurt zo’n aanslag meemaken", vertelt Rademaker. Dat zijn soms afrekeningen in het criminele circuit, maar zulke criminelen zijn helemaal niet nauwkeurig. Zeker in grotere steden, waar je je buren niet altijd goed kent, vragen mensen zich af wat hun risico is. 

"Een explosie enkele huizen van mij vandaan met cobra-vuurwerk: de woning werd beschadigd, is ontruimd en voor twee weken gesloten. De bewoners verhuizen binnenkort, gelukkig maar", schrijft een deelnemer van het RTL Nieuwspanel. Een ander: "In Schiedam-Noord is meermaals een aanslag gepleegd op het huis van een crimineel die er niet meer woonde. Het huis is nu verkocht en de nieuwe bewoners hebben de eerste poging tot een explosie al gehad."

*Adam is een gefingeerde naam, zijn echte naam is bekend bij de redactie.

Verantwoording

Het onderzoek van het RTL Nieuwspanel is uitgevoerd op 3 t/m 6 januari onder ruim 21.000 leden. Het onderzoek is na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, werkzaamheid en politieke voorkeur. Het RTL Nieuwspanel telt ruim 48.000 leden.

Wil jij voortaan ook meedoen aan onderzoeken van het RTL Nieuwspanel? Meld je dan hier aan!