Speciaal filter in ziekenhuis voor uitgeplaste medicijnen moet milieuschade voorkomen

De Noordwest Ziekenhuisgroep is heel blij met dit nieuwe apparaat. Programmamanager duurzaamheid Marco Lagrand: "Wij willen als ziekenhuis een positieve bijdrage leveren aan de strijd tegen verontreiniging van water en natuur. Het aanpakken van medicijnresten in ons afvalwater, het water dat in onze natuur terechtkomt, is daar een belangrijke stap in."

Patiënten op de intensive care krijgen relatief veel medicatie, zoals antibiotica en ook bepaalde pijnstillers. Resten van die medicatie worden uitgeplast en in het geval van IC-patiënten wordt alle urine opgevangen in een katheter. 

Lagrand: "Tot nu toe werden die katheters geleegd op een centrale plek op de intensive care. Op die plek hebben we nu de Medicatch neergezet: een apparaat waar de urine in gegooid kan worden. Vervolgens wordt die gefilterd en verdwijnt de urine zonder medicijnresten in het riool." 

Hoe werkt dit medicijnfilter?

De Medicatch is ontwikkeld door het bedrijf Zereau. Mattijs Maris legt uit hoe het filter werkt: "Er zitten allerlei kleine deeltjes in, een soort korreltjes. De urine gaat daarlangs en de medicijnresten binden zich aan die korreltjes. Op deze manier kunnen we 99 procent van de medicijnen uit de urine filteren.”

Zereau heeft inmiddels meerdere soorten medicijnfilters ontwikkeld, maar dit is voor het bedrijf de eerste op een intensive care. Er zijn ook andere bedrijven die dit soort oplossingen aanbieden. Eerder was er ook het Nederlandse bedrijf Pharmafilter, maar dat is meer dan een jaar geleden failliet gegaan. 

Op dit moment worden er te weinig medicijnresten uit ons water gefilterd, legt Merle de Kreuk, hoogleraar afvalwaterzuivering, uit. En dat is gevaarlijk omdat er op die manier hormoonverstorende stoffen in het milieu terechtkomen. Dat heeft op allerlei manieren een negatieve invloed. Zoals gedragsverandering bij waterdieren. En er zijn zelfs vissen geweest die van geslacht veranderden doordat er te veel resten van de anticonceptiepil in het water terecht waren gekomen. 

Deze medicijnresten komen niet direct in ons drinkwater terecht, maar wel in het oppervlaktewater waar dus planten en dieren last van hebben. Drinkwater moet aan strenge eisen voldoen en water uit de rioolwaterzuiveringsinstallatie kan dus pas drinkwater worden als het heel goed gezuiverd is. Water waar nog medicijnresten in zitten kunnen dus wel in de natuur terechtkomen.

Stapje in de goede richting

"Er zullen extra stappen gezet moeten worden om dit tegen te gaan. Dit soort initiatieven zoals in de Noordwest Ziekenhuisgroep zijn misschien relatief klein, maar wel belangrijk. Het draagt zeker bij aan het verbeteren van de waterkwaliteit", zegt hoogleraar De Kreuk. 

Het is volgens haar een goed idee om dicht bij de bron te filteren, zoals ze in Alkmaar nu doen: "Hoe geconcentreerder de stroom, hoe makkelijker medicijnresten eruit te halen zijn." Het zuiveren in rioolwaterzuiveringsinstallaties is volgens haar lastig en duur. 

Niet alleen ziekenhuizen

Uit onderzoek van de waterschappen bleek een paar jaar geleden dat ziekenhuizen voor nog geen 5 procent van de medicijnresten in ons afvalwater zorgen. Verzorgingstehuizen zorgen voor een ongeveer even groot aandeel, maar de meeste medicijnresten komen nog altijd via het riool van mensen thuis in rioolwaterzuiveringsinstallaties terecht.

Hoogleraar De Kreuk: "Mensen moeten weten dat ze medicijnen niet zomaar door het toilet mogen spoelen, maar naar de apotheek moeten brengen. En het is ook belangrijk dat mensen beter weten hoe ze medicijnen moeten gebruiken." 

Ze legt uit dat diclofenacgel een grote boosdoener is: dat is gewoon bij de drogist te koop en veel mensen smeren dat preventief tegen spierpijn. Maar het meeste wordt onder de douche weer afgespoeld en komt in de riolering terecht, waar het er niet uit gefilterd kan worden.