Verkiezingen Oekraïne afgelast: 'Zou ook ten koste gaan van eenheid bevolking'

De laatste keer dat Oekraïne naar de stembus ging om een nieuwe president te kiezen was in 2019. Toen won Volodymyr Zelensky, die destijds nog als acteur en komiek werkte. Dit jaar verloopt zijn termijn, maar door de oorlog is het bijna onmogelijk om verkiezingen te organiseren.

Praktische uitdagingen

De Oekraïense socioloog Denys Podjatsjev van de organisatie Sociologische Standaard vertelt aan RTL Nieuws dat veel Oekraïners zich niet kunnen voorstellen hoe de verkiezingen uit praktisch oogpunt gehouden kunnen worden. "De overgrote meerderheid van Oekraïners is tegen het idee van verkiezingen in oorlogstijd", zegt Podjatsjev. 

Twee weken geleden deed hij onderzoek onder inwoners van de stad Charkiv. "We stelden vragen over de presidentsverkiezingen, maar geen enkele inwoner met wie wij spraken kon zich voorstellen hoe Oekraïne verkiezingen kan houden in oorlogstijd."

Zo moet de overheid kunnen garanderen dat het veilig is om naar de stembus te gaan, terwijl het land dagelijks wordt beschoten door Russische raketten. Ook steden ver achter de frontlinie hebben hiermee te maken. Een andere grote uitdaging is dat 20 procent van Oekraïens grondgebied door Rusland wordt bezet. Voor Oekraïne is het onmogelijk om daar verkiezingen te houden.

Russische verkiezingen in bezet gebied

Eerder deze maand werd de Russische president Poetin herkozen als president van Rusland. De verkiezingen zijn volgens deskundigen zwaar gemanipuleerd. Ook in de door Rusland bezette delen van Oekraïne werd gestemd. 

Veel Oekraïense burgers zijn in die gebieden gedwongen om een Russisch paspoort aan te nemen, waardoor ze ook stemgerechtigd zijn voor de Russische verkiezingen. Volgens berichten uit bezet gebied zijn medewerkers van stembureaus samen met gewapende soldaten van deur tot deur gegaan om mensen te dwingen om te stemmen.

In de Oekraïense samenleving wordt het uitstellen van de verkiezingen grotendeels geaccepteerd. Volgens opiniepeilingen wil 69 procent van de Oekraïners dat Zelensky president blijft zolang de oorlog duurt. 21 procent vindt dat de overheid moet zoeken naar een manier om tóch verkiezingen te houden in oorlogstijd. Daarvoor zou wel de Oekraïense grondwet aangepast moeten worden, want daar staat dat verkiezingen tijdens een staat van beleg niet mogelijk zijn.

Eenheid

Met verkiezingen komen ook verkiezingscampagnes, felle debatten en het overdragen van de macht aan nieuwe leiders. Veel Oekraïense sociologen en politicologen stellen dat de eenheid van de Oekraïense bevolking daardoor in het geding kan komen.

"Het vermijden van polarisatie en instabiliteit en het behouden van de controle over overheidsinstellingen is in het belang van de hele samenleving", stelt Anton Hroesjetsky, directeur van het Internationaal Instituut voor Sociologie in Kyiv, dat regelmatig opiniepeilingen uitvoert over het houden van verkiezingen.

Volgens hem zouden verkiezingen alleen maar afleiden van de oorlog. "Voor gewone Oekraïners blijft het verdedigen tegen de vijand de prioriteit. Dit zou ook de prioriteit moeten zijn voor de Oekraïense overheid."

President Zelensky noemde onlangs nog eens drie voorwaarden die op dit moment ontbreken om verkiezingen te kunnen houden. Ten eerste moet de Oekraïense grondwet worden aangepast om verkiezingen in oorlogstijd mogelijk te maken. Ten tweede zouden Oekraïense soldaten aan het front de mogelijkheid moeten hebben om te stemmen. "Dit is heel belangrijk, want het is gewoon niet eerlijk als de mensen die ons land verdedigen niet de de mogelijkheid hebben om te stemmen", zegt Zelensky.

Zelensky's derde punt is dat extra maatregelen nodig zijn om te zorgen dat de vijf miljoen vluchtelingen in het buitenland kunnen stemmen. Normaal zouden Oekraïners in het buitenland bij een ambassade kunnen stemmen, maar gezien het enorme aantal vluchtelingen is dat een grote logistieke uitdaging.

Ook andere verkiezingen worden in Oekraïne uitgesteld. Zo had Oekraïne in oktober vorig jaar eigenlijk ook parlementsverkiezingen moeten houden. De lokale verkiezingen van 2025 lijken ook niet door te gaan, tenzij de oorlog tegen die tijd voorbij is. Tot die tijd lijkt het erop dat de politieke leiders van Oekraïne op hun plek blijven zitten, en dat kan nog jaren duren.