Deze onderzoeker dook in het menstruatieleed van vrouwen als Yolanda: 'Elk uur verschonen'

Twee maandverbanden, een tampon én extra wc-papier. Om doorlekken te voorkomen, is dat waar Yolanda Agostinho (33) elke maand een paar dagen mee rondloopt. Haar menstruatie is zo hevig, dat ze er bloedarmoede door opliep. 

"Ik verloor altijd al vrij veel bloed als ik ongesteld was, maar het werd met de jaren steeds erger. Op de extreemste dagen, de tweede en derde dag van mijn menstruatie, draag ik nu én een grote tampon, én twee dikke maandverbanden, én stop ik nog wat extra wc-papier in mijn onderbroek. En dan nog moet ik ongeveer elk uur alles verschonen. Ik heb ook altijd een extra broek en onderbroek bij me, voor het geval dat het misgaat."

Het was niet iets waarover ze veel sprak met anderen. "Het is niet dat ik me schaam, maar ik hang het ook niet aan de grote klok ofzo. Over ongesteldheid praat je gewoon niet vaak." De ene keer dat Yolanda het er toch met een vriendin over had, maakte die haar wel duidelijk dat de hevigheid van haar menstruatie abnormaal is. 

Maar naar de dokter wilde Yolanda niet. "Ik ben niet zo van de onnatuurlijke dingen in mijn lijf, en ik was bang dat hij me iets als de pil zou voorschrijven."

Onwel in de supermarkt 

Op een dag kwam ze alsnog bij de huisarts terecht toen ze plots onwel werd in de supermarkt. "Ik voelde me zo slap en slecht dat ik op de grond moest gaan zitten om bij te komen. Toen ben ik toch maar even langs de dokter gegaan om bloed te laten prikken. Diezelfde dag belde hij me terug: mijn hemaglobinegehalte (Hb) was zo schrikbarend laag, dat hij direct een ambulance zou sturen om me op te halen."

Haar Hb-waarde was op dat moment 3,8, terwijl het bij vrouwen tussen de 7,5 en 10 moet zijn. Yolanda had dus ernstige bloedarmoede. In het ziekenhuis kreeg ze een bloedtransfusie en een ijzerinfuus om de tekorten aan te vullen. Om te voorkomen dat het nog eens zou gebeuren, stelde een gynaecoloog vervolgens voor om een spiraal te nemen. 

"Bij veel vrouwen vermindert dat de klachten, zei ze. Maar ik zie dat echt niet zitten. Ze heeft me nu tranexaminezuur voorgeschreven, waarmee het bloeden zou moeten afnemen. Maar ik ben zo bang voor bijwerkingen dat ik het nog niet heb ingenomen. Ik laat het liever op z’n beloop, hoe lastig het ook is. Ooit ben ik vanzelf niet meer ongesteld. En tot die tijd moet ik het maar doorstaan, iedere maand."

Menstruatie-ervaringen

Voor gezondheidswetenschapper Lisa Zuidema (27) moet het verhaal van Yolanda herkenbaar zijn. Voor haar promotieonderzoek werkt zij op de afdeling gynaecologie in het Máxima MC in Veldhoven. Ze interviewde 31 vrouwen en twee trans mannen over hun menstruatie-ervaringen. Op de website PratenOverGezondheid zijn die sinds woensdag te lezen. 

Wat Zuidema in al die gesprekken vooral opviel, was dat er veel vrouwen tussen zaten die behoorlijk wat last hebben van hun menstruatie. "Ik kende de percentages wel: een kwart tot 30 procent van de vrouwen heeft hevig bloedverlies en 1 op de 10 heeft endometriose. Maar nu kregen deze cijfers een gezicht. Eerder had ik niet zo stilgestaan bij hoeveel impact je menstruatie kan hebben op je leven."

Zo sprak Zuidema een vrouw met hevige pijnklachten, die diensten ruilde zodat ze tijdens haar menstruatie niet hoefde te werken. "Maar het resultaat was dan wel dat ze soms geen weekend had. Er waren ook vrouwen die rond hun menstruatie last hadden van migraine, rugpijn of pijn in hun benen, en vrouwen met hevige stemmingswisselingen. Twee hadden de diagnose PMDD (premenstrueel dysforie syndroom) gekregen, een cyclische stemmingsstoornis die afhankelijk is van hormonen. Sommigen vermeden uitjes, uit angst om door te lekken."

Niet alle mensen die Zuidema sprak hebben zoveel last van hun menstruatie. "Er zaten er ook een aantal tussen die zeiden: ik stop een tampon in en merk er verder weinig van. Dat wilde ik óók vastleggen. Ik heb geprobeerd te laten zien hoeveel variatie er is op dit gebied." 

Geconfronteerd met vrouwelijke lichaam

Vandaar ook haar interviews met twee trans mannen. "Ook hun verhalen verschilden best wel van elkaar. Ze waren beiden sociaal al in transitie, maar lichamelijk nog niet, waardoor ze nog gewoon menstrueerden. Een van de twee vond het heel lastig om elke maand weer geconfronteerd te worden met dat vrouwelijke lichaam. Dat veroorzaakte stress, angst en depressieve gevoelens. De ander had er minder moeite mee, zag menstruatie niet als iets dat gebonden is aan man- of vrouw-zijn."

Behalve de variatie aan klachten, van nauwelijks last tot lamleggend veel, werd Zuidema nog iets anders duidelijk in al die gesprekken: praten over ongesteldheid is lang niet voor iedereen vanzelfsprekend. Ze spreekt van een menstruatietaboe.

Veel schaamte

"Ja, er is steeds meer aandacht voor vrouwspecifieke aandoeningen en bepaalde diagnoses die samenhangen met menstruatieklachten, maar het valt tegen hoe makkelijk mensen over ongesteldheid kunnen praten. Vrouwen vertelden me bijvoorbeeld dat als ze een afspraak afzeggen vanwege menstruatieklachten, ze liever zeggen dat ze buikpijn of hoofdpijn hebben. 

Er hangt nog veel schaamte omheen, zeker bij de oudere generatie en bij niet-westerse culturen. Ik sprak in een buurthuis een grote groep vrouwen met een niet-westerse achtergrond. Velen van hen hadden nog nooit eerder gepraat over hun menstruatie. Dat waren ze niet gewend. Maar er ontstond een levendige uitwisseling en ze waren onverwacht heel open."

Als je nooit over je menstruatie praat, heb je geen vergelijkingsmateriaal, zegt Zuidema. "Dan weet je niet wat normaal is en dan zoek je dus ook minder snel hulp als er iets afwijkends aan de hand is. Het viel me op hoelang sommige mensen rondliepen met klachten. Omdat ze dachten dat het 'erbij hoorde', omdat ze zich schaamden, omdat ze niet wisten dat er misschien iets aan te doen viel of omdat hun klachten niet serieus werden genomen door hun huisarts." 

Menstruatie hoort bij het leven

Daarom is het zo belangrijk dat we meer praten over menstruatie, vindt Zuidema. "Menstruatie is iets normaals, het hoort bij het leven. Praat erover, met vriendinnen, de huisarts, je moeder of je partner. En trek zeker aan de bel als je er zoveel last van hebt dat het je dagelijks leven beïnvloedt."

De verhalen die Lisa Zuidema verzamelde en optekende, in samenwerking met het Universitair Medisch Centrum Groningen, zijn te vinden op PratenOverGezondheid.